อริยสัจจ์ ๔

จิตที่ส่งออกนอก 

เป็นสมุทัย

ผลอันเกิดจากจิตที่ส่งออกนอก 

เป็นทุกข์

จิตเห็นจิตอย่างแจ่มแจ้ง 

เป็นมรรค

ผลอันเกิดจากจิตเห็นจิตอย่างแจ่มแจ้ง 

เป็นนิโรธ

• อนึ่ง ตามสภาพที่แท้จริงของจิต ย่อมส่งออกนอกเพื่อรับอารมณ์นั้นๆ โดยธรรมชาติของมันเอง
• ก็แต่ว่า ถ้าจิตส่งออกนอก ได้รับอารมณ์แล้ว จิตเกิดหวั่นไหว หรือเกิดกระเพื่อมไปตามอารมณ์นั้น เป็นสมุทัย
• ผลอันเกิดจากจิตหวั่นไหว หรือกระเพื่อมไปตามอารมณ์นั้นๆ เป็นทุกข์
• ถ้าจิตส่งออกนอก ได้รับอารมณ์แล้ว แต่ไม่หวั่นไหว หรือไม่กระเพื่อมไปตามอารมณ์นั้นๆ มีสติอยู่อย่างสมบูรณ์ เป็นมรรค
• ผลอันเกิดจากจิตไม่หวั่นไหว หรือไม่กระเพื่อม เพราะมีสติอยู่อย่างสมบูรณ์ เป็นนิโรธ
• พระอริยเจ้าทั้งหลายมีจิตไม่ส่งออกนอก จิตไม่หวั่นไหว จิตไม่กระเพื่อม เป็นวิหารธรรม

จบอริยสัจจ์ ๔