พระพรหม

สุนทรภู่ เคยเขียนไว้ในนิราศเมืองเพชรว่า ทุกวันนี้มนุษย์อยุธยา มีร้อยหน้าพันหน้ายิ่งกว่าพรหม คนไทยเรารู้จักกันว่า พระพรหมมีสี่หน้า แต่มีความจริงที่มากกว่า พระพรหมไม่ได้มีแค่สี่หน้า แต่เคยมีหน้าเดียว และเคยมีมากถึงห้าหน้า 

ยิ่งพูดกันถึงประเด็นว่า พระพรหมถูกพระศิวะตัดเศียรที่ห้า อาจารย์วิสุทธ์ บุษยกุล เขียนไว้ใน วิสุทธ์นิพนธ์ว่า ในทางวรรณคดีถือเป็นเรื่องใหม่ 

แรกเริ่มนั้น ในจักรวาลนี้มีเพียงเพศชาย พระ พรหมสร้างหญิงขึ้นมาจากธาตุที่ประกอบขึ้นเป็นพระองค์เอง เป็นผู้หญิงสวยมาก ทรงตั้งชื่อว่า ศตรูปา แต่บางคนก็เรียกว่า สาวิตรี คายตรี สรัสวดี หรือพราหมณี 

ขณะที่พระพรหมทรงทอดพระเนตรดูผลงาน ....กามเทพ โอรสเพศชายของพระพรหม ก็แผลงศรดอกไม้ปักอกพระบิดา พระพรหมจึงหน้ามืดหลงรัก นางศตรูปาหัวปักหัวปํา จ้องมองไม่เว้นวาย 

นางศตรูปาเกิดขึ้นมาก็เป็นสาวสวย ถูกพระพรหมจ้องก็เขินอาย เลี่ยงไปทางขวา หน้าพระพรหมก็เพิ่มขึ้นหนึ่ง เลี่ยงไปด้านซ้าย ด้านหลัง จนเป็นสี่หน้าอยู่ในพระเศียรเดียว 

นางศตรูปาอึดอัดที่ถูกตามมองก็เหาะหนีขึ้นฟ้า พระพรหมทรงนั่งนิ่งอยู่ เศียรที่ห้าก็เกิดบนยอดเศียรใหญ่ที่มีสี่หน้า เป็นอันว่า ณ เวลานั้น พระพรหมมีห้าหน้า 

มีเรื่องเล่าหลายเรื่อง ที่บอกว่า ทำไมหน้าที่ห้าของพระพรหมจึงถูกพระศิวะตัด ทุกเรื่องก็แล้วแต่สาวกเทพองค์ใดเล่า...ตัวอย่างเรื่องเล่าต่อไปนี้ 

ครั้งหนึ่ง พระพรหมกำลังเถียงกับพระวิษณุว่า ใครจะมีฤทธิ์มากกว่า เถียงกันไม่ทันจบ ก็เกิดเสาต้นมหึมามีไฟลุกโชติช่วงชัชวาล อุบัติขึ้นตรงหน้า 

เสาไฟต้นนี้ เป็นโอกาสที่สองเทพผู้ยิ่งใหญ่จะได้ประลองฤทธิ์ พระพรหมอาสาจะตามไปดูว่า ยอดเสาไฟสิ้นสุดที่สวรรค์ชั้นฟ้าไหน พระวิษณุก็บอกว่าจะดำดินตามดูให้รู้ว่า โคนเสาอยู่ที่ใด 

พระพรหมอวตารเป็นหงส์ บินขึ้นฟ้า พระวิษณุอวตารเป็นหมูป่า ตะกุยลงดิน 

สองเทพผู้ยิ่งใหญ่ใช้เวลาไปยาวนานถึงพันปี ก็ยังไปไม่ถึงปลายและโคนเสาไฟ ตัดสินใจกลับมาเจอกันที่จุดเดิม 

ทันใดนั้น พระศิวะก็ปรากฏร่าง ออกมาบอกสองเทพว่า เสาไฟที่สองเทพค้นหา แท้จริงคือศิวลึงค์ สัญลักษณ์ขององค์ศิวะเอง 

พระวิษณุรักความสัตย์ยอมรับว่า ไปไม่ถึงโคนเสา ขณะที่พระพรหมบอกว่า ไปถึงปลายเสา 

เพราะพระพรหมตระบัดสัตย์ พระศิวะจึงต้องลงโทษ ตัดเศียรพระพรหมออกเศียรหนึ่ง 

ตั้งแต่นั้นมา พระพรหมจึงมีอยู่สี่เศียร 

เรื่องนี้ ชี้ว่าสาวกพระศิวะเป็นผู้เล่า เพราะยกให้พระศิวะเหนือเทพองค์ใดหมด 

เรื่องเล่าต่อมา สาวกพระพรหมน่าจะเล่า เพราะลดอำนาจพระศิวะลงไปไม่น้อย 

พระพรหมตอนที่มีห้าหน้า ต้องการทดสอบฤทธิ์กับพระศิวะ พระศิวะเอาเล็บนิ้วก้อยตัดเศียรที่ห้าของพระพรหมออก หิ้วเศียรพระพรหมนั้นไว้ แต่พระพาหาของพระศิวะก็เป็นอัมพาต ไม่อาจทำอะไรได้ 

พระพรหมสร้างอสูรตนหนึ่งมาเป็นตัวช่วยรบ พระศิวะสู้ไม่ได้ ต้องหนีลงมาล้างบาปที่มนุษยโลก ล้างบาปแล้วจึงวางเศียรที่ห้าพระพรหมลงได้ แต่การฆ่าพราหมณ์ (พรหมเป็นบิดาของพราหมณ์) ถือเป็นบาปหนัก 

พระศิวะเทพผู้ยิ่งใหญ่ แต่เป็นเทพองค์เดียว ที่ไม่มีวิมานชั้นฟ้าอยู่ ต้องภิกขาจารเรื่อยไป ไม่มีที่พำนักถาวร กระทั่งเขาไกรลาสที่รู้จัก    กันดี ก็